Dziewiętnasty wiek to rewolucyjny okres w historii powszechnej - czas wielkich przemian we wszystkich dziedzinach życia. Przez wielu badaczy nazywany jest umownie "najdłuższym stuleciem" i traktowany jako odrębna epoka historyczna. Za początek XIX wieku tradycyjnie przyjmuje się nie rok 1801, ale 1789 (moment wybuchu rewolucji francuskiej). Kres natomiast wyznacza pierwsza wojna światowa trwająca w latach 1914-1918. Dziewiętnasty wiek to blisko 130 lat wspaniałych osiągnięć nauki i techniki, rozkwitu kultury i sztuki oraz nowoczesnych ruchów politycznych, ale też czas wyzysku, nędzy oraz krwawych wojen i okrutnych konfliktów. I można powiedzieć, że to właśnie paradoksy i sprzeczności dobrze oddają specyfikę tego okresu. Wiek XIX, choć wydaje się epoką nieco odległą, wciąż fascynuje swoim przełomowym charakterem. Prawa człowieka i prawa obywatelskie, demokracja i nacjonalizm, industrializacja i wolny rynek – wszystko to zapoczątkowało okres zmian i różnorodnych możliwości.
Dziewiętnasty wiek czyli epoka stali i pary
Trudno nam wyobrazić sobie życie bez elektryczności, telefonu, lodówki, soczewek kontaktowych i... coca coli ;) Dziewiętnasty wiek to bez wątpienia najbardziej innowacyjny okres w dziejach ludzkości. Nie dziwi zatem fakt, że wzbudza zwiększone zainteresowanie. Ale czy tak rozległą, złożoną i wieloaspektową epokę można zamknąć na stronach jednej książki? Jürgen Osterhammel, niemiecki profesor historii nowożytnej i współczesnej, podjął się niezwykle trudnego zadania. Jednak biorąc pod uwagę jego pokaźny dorobek naukowy, można z pewnością stwierdzić, że na przestrzeni wielu lat zdobył solidne przygotowanie do nowatorskiego zaprezentowania dziewiętnastowiecznej historii w ujęciu globalnym. "Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata" to monumentalna i wnikliwa publikacja, która została wydana w Niemczech w 2009 roku, a cztery lata później pojawiła się w polskim przekładzie. Miesiąc temu na księgarskie półki trafiło jej wznowienie. Książka Jürgena Osterhammela onieśmiela nie tylko sporym rozmiarem (1232 strony), ale też bogatą bibliografią i ogromem wiedzy - dla miłośników historii to prawdziwa gratka. Autor przedstawił w niej szeroką panoramę XIX wieku, a właściwie stworzył barwny portret epoki. Publikacja podzielona jest na trzy główne części. W pierwszej z nich zatytułowanej Przybliżenia Jürgen Osterhammel opisuje "medialne uwiecznienia" XIX wieku oraz założenia czasowe i przestrzenne. W części tej pojawiają się zagadnienia związane m.in. z operą, bibliotekami, archiwami, muzeami, wystawami światowymi, wielkimi encyklopediami, filmami i fotografią. Druga część zatytułowana Panoramy obejmuje m.in. rozwój dziewiętnastowiecznej migracji, kolonie karne i czystki etniczne, różnice w standardach życia, warstwy i klasy społeczne, procesy urbanistyczne, kolonializm, niewolnictwo, wojny, rewolucje oraz modele porządku publicznego. W trzeciej części Tematy Jürgen Osterhammel podejmuje rozważania dotyczące m.in. industrializacji, kapitalizmu, emancypacji, komunikacji, religii i reform, a także rozwoju handlu, uniwersytetów i nauki. Ostatnie strony obejmują posłowie autora, posłowie Witolda Molika do wydania polskiego oraz indeks. Książka autora przypomina historyczną mozaikę - wiele różnych elementów tworzy wspólnie panoramiczny obraz dziewiętnastego wieku.
"Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata" ma wiele zalet. Jedną z nich bez wątpienia jest odejście od historycznego eurocentryzmu, a zatem postrzegania dziejów świata z europejskiego punktu widzenia jako modelu wzorcowego. Autor sporo miejsca poświęca m.in. Azji Wschodniej i Ameryce Północnej (w przeciwieństwie do Europy Środkowo-Wschodniej i krajów muzułmańskich, ale nie można przecież mieć wszystkiego;). Co ważne, Jürgen Osterhammel powstrzymał się przed ujęciem treści w dominujące przesłanie historyczne. Nie oznacza to jednak wcale, że książka przypomina szkolne podręczniki, w których prym wiedzie periodyzacja i chronologiczny układ. W publikacji nie brakuje dat, ale sam podział treści wydaje się bardziej oryginalny. Autor grupuje poszczególne zagadnienia, rozwija je, syntezuje i analizuje. Właściwie każdy z rozdziałów można traktować jako niezależną część, co pozwala na poznawanie ich w wybranej przez siebie kolejności, a to z kolei znacznie ułatwia lekturę. Ten aspekt książki bardzo przypadł mi do gustu. Jürgen Osterhammel podejmuje wiele bardziej oraz mniej znanych zagadnień i prezentuje je w ciekawym ujęciu. Obok jasnych kart z dziewiętnastowiecznej historii takich jak np. maszynowe przyspieszenie, ruchy emancypacyjne czy triumfalny pochód filmu, znajdziemy też ciemne strony epoki - krwawe wojny, 16-godzinny dzień pracy, anarchię w rachubie czasu czy komercyjne wystawianie na widok publiczny tzw. osobliwych ludzi. Choć autor nie koncentruje się zbytnio na aspektach społecznych, kwestie te nieustannie przewijają się w tle. To wszystko sprawia, że książka Jürgena Osterhammela zachwyca rożnorodnością i dobrym zbilansowaniem treści.
"Historia XIX wieku. Przeobrażenie świata" to lekcja historii w dużej skali. Poznawałam ją przez kilka tygodni, bo to jedna z tych książek, które choć fascynujące i wciągające, są też ambitne, wymagające i utrzymane w nieco akademickim klimacie. Publikacji Jürgena Osterhammela raczej nie czyta się na jednym wdechu przed snem (no chyba że ktoś jest totalnym historycznym pasjonatem, wiadomo ;). Warto zatrzymać się przy niej dłużej, przemyśleć zagadnienia, zastanowić się nad różnymi aspektami. Sposób przedstawienia treści zdecydowanie zachęca właśnie do takiej spokojnej i refleksyjnej lektury. Książka ma charakter panoramiczny i pozwala spojrzeć na XIX wiek w sposób globalny. Poza tym uświadamia również, jak ogromny wpływ na dalsze losy ludzkości miał ten burzliwy i innowacyjny czas. Sądzę, że tę książkę najbardziej docenią osoby, które posiadają już pewien podstawowy zakres wiedzy historycznej - syntezy i analizy autora umożliwiają głębsze zrozumienie zagadnień i zyskanie pełniejszej oraz szerszej perspektywy. Ale jeżeli lubicie historię lub macie w sobie ciekawość i chęć pogłębiania wiedzy - bez wątpienia warto. Cieszę się, że miałam okazję ją przeczytać. To spory kawałek fascynującej historii na wyciągnięcie ręki. Książka została pięknie wydana w twardej oprawie i uzupełniona wkładkami z kolorowymi zdjęciami. Polecam.
Za egzemplarz do recenzji dziękuję Wydawnictwu Poznańskie.
Posty
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz