#677 "Walentynka" – Elizabeth Wetmore (przekład Hanna Pasierska)

A gdyby to była twoja córka?

"Walentynka", debiutancka książka Elizabeth Wetmore, rozpoczyna się ludzkim dramatem. W lutową noc czternastoletnia dziewczyna zostaje brutalnie zgwałcona i pobita. W teksańskiej Odessie to nie pierwsza i nie ostatnia taka historia. Pojawiają się głosy, że Gloria, "ta mała Meksykanka", nie wyglądała wcale na czternaście lat i sama chętnie wsiadła do samochodu, a Strickland to przecież porządny, biały dzieciak z dobrej rodziny. Innego zdania jest Mary Rose, ciężarna młoda żona i matka. To właśnie na progu jej domu, szukając pomocy, stanęła tytułowa Walentynka. Mary Rose postanawia zeznawać w sądzie i w ten sposób zawalczyć w imieniu Glorii o sprawiedliwość. Jej decyzja spotyka się ze społecznym ostracyzmem.

W "Walentynce" Elizabeth Wetmore odmalowuje szczery i bezkompromisowy obraz amerykańskiego miasteczka lat 70. XX wieku w czasach naftowego boomu. To jałowa pustynia pod palącym teksańskim słońcem, smak kurzu i piasku, krajobraz pól naftowych, jadowite węże i skorpiony. To bezlitosny męski świat, w którym króluje mizoginia, seksizm i rasizm; w którym młode dziewczyny i kobiety mierzą się z upokorzeniem, lekceważeniem, przemocą i brakiem perspektyw. W teksańskiej Odessie niebezpieczeństwo czai się tuż obok, a sprawiedliwość ma twarz białego mężczyzny w dżinsach i kowbojkach. Brutalna napaść na tle seksualnym w "Walentynce" stanowi dramatyczne preludium – wprawia w ruch fabułę, by po chwili zejść na dalszy plan. Elizabeth Wetmore podąża inną literacką ścieżką – tworzy polifoniczną opowieść o teksańskich kobietach. W "Walentynce" splata się ze sobą kilka różnych głosów – intymne, indywidualne historie łączy milcząca wspólnota doświadczeń i dramat czternastoletniej Glorii. Jest Mary Rose, w której narasta słuszny gniew i niepokój o córkę. Jest Corrine, emerytowana nauczycielka, wdowa pogrążona w żałobie. Jest Debra Ann, dziewczynka opuszczona przez matkę. Są też inne mieszkanki Odessy – żony i córki robotników, rolników i nafciarzy. I jest Gloria – jej głos dopełnia narracyjny kalejdoskop. Nietypowa, patchworkowa konstrukcja powieści uwidacznia zarówno osobisty dramat i wewnętrzną walkę kobiet, jak i gorzką analizę społeczną – nierówności klasowe, dyskryminację płciową i rasową, przemoc seksualną, niesprawiedliwość i uprzedzenia. "Walentynka" w przejmujący sposób opowiada o traumie, macierzyństwie, żałobie, samotności, wątpliwościach moralnych i próbie przeciwstawienia się złu. O kobiecej sile i wsparciu w najtrudniejszych momentach. Proza Wetmore ma w sobie współczucie, frustrację i zrozumienie. "Walentynka" rozwija się subtelnie poprzez zbliżenie na kobiece doświadczenia, poprzez społeczne niuanse i psychologiczne portrety. Siła tej książki tkwi w niespiesznej, polifonicznej narracji, w jej cichej determinacji i szczerości, w walce o sprawiedliwość i rozdzierającym serce dramacie. Elizabeth Wetmore doskonale ożywia czas i miejsce, amerykański wycinek niełatwej rzeczywistości, a także emocje – współodczuwałam palący gniew, paraliżujący strach, mieszankę smutku, bezsilności i odwagi.

"Walentynka" konfrontuje z tym, co niewygodne, trudne i bolesne. To powieść na wskroś amerykańska, autentyczna, jednocześnie surowa i piękna. O tragedii zakorzenionej w podziałach, nierównościach i dyskryminacji. O traumie indywidualnej i zbiorowej, iskrze, która wznieca bunt oraz kobiecej sile i solidarności. Niepozorna powieść, która zaskakująco mocno ze mną rezonowała. Udany debiut i kawałek świetnej literatury, polecam.

* Współpraca barterowa z Wydawnictwem Czarne.

Tytuł oryginalny: Valentine

Przekład: Hanna Pasierska

Wydawnictwo: Czarne

Data wydania: 6 marca 2024

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Liczba stron: 368

Moja ocena: 5/6

Czytaj więcej »

#676 "Francja. Radość życia" – Cathy Yandell (przekład Dorota Malina)

Szyk, swoboda i niewymuszona elegancja. Bagietki, wino, sery, croissanty i pieczone kasztany. Perfumy, berety, apaszki. I cieszenie się życiem, tu i teraz.

Francuzi nie wynaleźli szczęścia. Ale wydaje się, że umiejętność celebracji życia, delektowania się nim i czerpania przyjemności ze zwykłych chwil opanowali do perfekcji – i podnieśli ją do rangi sztuki. W czym tkwi ich sekret? Cathy Yandell motywem przewodnim książki uczyniła joie de vivre – na jej opowieść o francuskiej radości życia składa się wiele różnych elementów. Autorka pisze o francuskim zamiłowaniu do jedzenia, które przenika nimal wszystkie dziedziny życia. O sztuce, która jest pokarmem dla duszy i źródłem radości. O literaturze, która stanowi ważny element życia społecznego. O filmie, muzyce, seksie i sporcie. Podróż Yandell przez joie de vivre to niespieszne spacery wzdłuż Sekwany, wizyta w Grasse (perfumiarskiej kolebce), łyk kawy w kawiarnianym ogródku, relaksujący masaż w hammamie, wspólne gotowanie i długie rozmowy przy stole, zakupy w lokalnej piekarni. To wielkie francuskie nazwiska i anonimowi paryżanie, wspólne świętowanie i czas, który zdaje się płynąć we Francji nieco inaczej. Literacki przepis autorki na celebrację codzienności zachwyca, bo, podobnie zresztą jak i sama Francja, pełny jest smaków, zapachów, dźwięków i obrazów. Cathy Yandell pisze z pasją i fascynacją – jej ciekawe anegdoty oraz ciepłe i często zabawne wspomnienia nieraz wywołały na mojej twarzy uśmiech. Autorka przybliża francuską kulturę, historię i język, rzuca światło na codzienność mieszkańców Paryża, ich przyzwyczajenia i sposób życia, opowiada o różnicach kulturowych (a także o faux pas, które przydarzyły się jej jako Amerykance mieszkającej we Francji). Książka nabiera osobistego tonu, kiedy Yandell dzieli się swoimi doświadczeniami i ulubionymi elemetami francuskiej rzeczywistości - i te fragmenty dobrze splatają się z odrobiną wiedzy i szkicem współczesnej Francji, czyniąc całość lekką i urokliwą.

Jeżeli macie ochotę na książkową podróż do Paryża śladami francuskiego joire de vivre – must read. Czytałam z przyjemnością (i aż chciałam spakować walizki ;). Zresztą jak mawiała Audrey Hepburn, "Paryż to zawsze dobry pomysł" – i rzeczywiście, literacko również. Książka Yandell przypomina, że szczęście i radość są na wyciągnięcie ręki – w małych rzeczach, które tworzą naszą codzienność. Warto się nimi cieszyć. Oui oui!

* Współpraca barterowa z Wydawnictwem Poznańskie.

Tytuł oryginalny: The French Art of Living Well. Finding Joie de Vivre in the Everyday World

Przekład: Dorota Malina

Wydawnictwo: Poznańskie

Data wydania: 13 marca 2024

Oprawa: twarda

Liczba stron: 320

Moja ocena: 4,5/6

Czytaj więcej »

#675 "Wszystko, czego wam nie powiedziałam" – Celeste Ng (przekład Tomasz Wilusz)

Szesnastoletnia dziewczyna o niebieskich oczach. Miła, grzeczna i pracowita. Kocha szkołę, ma wiele koleżanek i marzy, żeby w przyszłości zostać lekarką. Jest dobrą siostrą i ukochaną córką, oczkiem w głowie rodziców. Kiedy pewnego dnia zwłoki Lydii zostają odnalezione w jeziorze, a na jaw zaczynają wychodzić zaskakujące fakty, perfekcyjny obraz szczęśliwej nastolatki rozpada się na kawałki. Wypadek, samobójstwo czy morderstwo? Rodzina staje w obliczu tragedii – wszystko, co budowali latami, chyli się ku upadkowi.

Celeste Ng sprawiła, że momentami trudno było mi kontynuować czytanie – w tej debiutanckiej powieści ból, żal, frustracja i nieszczęście są niemal namacalne. Dusząca i ponura atmosfera rodzinnego dramatu chwyta za gardło, gdy coraz bardziej zagłębiamy się w zawiłości relacji i dorastania, latami skrywane tajemnice, emocjonalne konflikty i miedzykulturowe podziały. Celeste Ng kreśli wnikliwy portret amerykańsko-chińskiej rodziny mieszkającej w Ohio w latach 70. XX wieku. Śmierć Lydii to zaledwie preludium postępującej destrukcji, której korzenie tkwią w niezagojonych ranach z przeszłości – począwszy od pierwszego spotkania rodziców Lydii, przez blaski i cienie małżeńskiego życia i macierzyństwa, aż po siostrzano-braterską więź i trudy nastoletnich lat.

Celeste Ng zachwyca psychologiczną głębią i przenikliwością spojrzenia – stopniowo wypełnia luki i tworzy przejmujący obraz dysfunkcyjnej rodziny, jednocześnie przybliżając czytelnika do prawdy na temat śmierci Lydii. Postaci w tej powieści są wadliwe, pełne niuansów, autentyczne w swoich zmaganiach – przeżywają dramat nie tylko wspólnie, jako rodzina, ale też indywidualnie, bo każdy z nich zmaga się z własnymi demonami. Powieść Ng w szczery, czuły i bezlitosny sposób opowiada o żałobie i wykluczeniu. O wyniszczającej presji, ciężarze oczekiwań oraz druzgocących konsekwencjach rodzicielskich błędów. O miłości, która bywa toksyczna i niszcząca oraz o dramatycznej cenie za udawanie kogoś, kim się nie jest. Smutna, łamiąca serce historia. Jej echa rozbrzmiewają jeszcze długo po przeczytaniu ostatniej strony. 

* Współpraca barterowa z Wydawnictwem Relacja.

Tytuł oryginalny: Everything I Never Told You

Przekład: Tomasz Wilusz

Wydawnictwo: Relacja

Data wydania: 13 marca 2024 (wznowienie)

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Liczba stron: 304

Moja ocena: 5/6

Czytaj więcej »

#674 "Córka z Grecji" – Soraya Lane (przekład Anna Esden-Tempska)

W niewielkim pudełku otrzymanym w kancelarii prawnej Ella znajduje stary kawałek papieru z fragmentem nut i ręcznym dopiskiem oraz czarno-białe zdjęcie przedstawiające kobietę i dziewczynkę na tle morza i urokliwego domu. Tak zaczyna się trzecia część cyklu "Utracone córki". Tym razem Soraya Lane zabiera nas na grecką wyspę Skopelos. To właśnie tam Ella, właścicielka londyńskiej galerii sztuki, próbuje rozwikłać zagadkę z przeszłości i odkryć własne korzenie. Podążanie za rodzinną tajemnicą stanie się też impulsem do zmian – niespodziewana miłość i dawno porzucona pasja rozbudzą w Elli pragnienie szczęścia i spełnienia.

"Chciałabym, żebyś szła za głosem serca. Nie pozwól nikomu mówić sobie, jak masz żyć"

"Córka z Grecji" to udane połączenie literatury obyczajowej, romansu i historycznej fikcji. Prowadzona w dwóch liniach czasowych fabuła splata ze sobą przeszłość i teraźniejszość – historię utalentowanej skrzypaczki, która po zamachu stanu musiała opuścić ukochaną Grecję oraz losy młodej kobiety złapanej w pułapkę rodzinnych oczekiwań, rutyny i bolesnej tragedii sprzed lat. Soraya Lane prowadzi nas przez londyńskie galerie sztuki, muzyczne sceny i urokliwe zakątki Grecji – z czułością opowiada o malarstwie i muzyce, pasji i miłości. W "Córce z Grecji" piękna, barwna sceneria tworzy ramy dla poruszającej historii dwóch kobiet – opowieści o rodzinnych więziach, porywach serca, bólu straty, rozstaniach i powrotach, trudnych wyborach, odkrywaniu korzeni i przeznaczenia. Kręte ścieżki bohaterek powieści łączą się w pełne emocji i wzruszające zakończenie.

Takiej książki teraz potrzebowałam – ciepłej i romantycznej. Książki pełnej greckiego słońca, melodii skrzypiec, zapachu farb. Książki, która przypomina, że miłość i szczęście zawsze mogą nas odnaleźć; że życie potrafi odmienić się w najmniej oczekiwany sposób; że nie należy rezygnować z marzeń i własnej drogi; i że oprócz smutku i straty istnieją też radość, pasja, ukochane osoby i piękne chwile – rzeczy, dla których warto żyć. Tym właśnie otuliła mnie powieść Sorayi Lane – lekkim i przyjemnym beletrystycznym vibe'm.

* Współpraca barterowa z Wydawnictwem Albatros.

Tytuł oryginalny: The Royal Daughter

Przekład: Anna Esden-Tempska

Wydawnictwo: Albatros

Data wydania: 13 marca 2024

Cykl: Utracone córki (tom 3)

Oprawa: zintegrowana

Liczba stron: 352

Moja ocena: 5/6

Czytaj więcej »

#673 "Kolonia" – Audrey Magee (przekład Dobromiła Jankowska)

Spienione morze uderzające o skały. Chata pogrążona w porannej mgle. Łyk gorącej herbaty z mlekiem i łyżka owsianki. Rude włosy falujące na wietrze. Zapach farby olejnej, dymu, soli i ryb. Krzyczące mewy przecinające niebo. Mężczyźni niosący na plecach tradycyjne łodzie currach. Słońce oblewające poszarpane klify. Błękity, różowości, pomarańcze i czerwienie. Radio, z którego płyną informacje o kolejnych zamachach.

"Kolonia" Audrey Magee to jedna z tych wspaniałych książek, które potrafią przenieść czytelnika w zupełnie inne miejsce, inne czasy, tak doskonale, że można niemal usłyszeć fale uderzające o klify i poczuć na skórze krople deszczu. Autorka stworzyła kameralny mikrokosmos – akcja rozgrywa się na małej irlandzkiej wyspie w roku 1979, w czasie tzw. "Kłopotów", wojny domowej w Irlandii Północnej. "Kolonia" to historia angielskiego malarza i francuskiego językoznawcy, którzy przybywają na wyspę w poszukiwaniu inspiracji. Pierwszy z nich pragnie stworzyć swoje największe dzieło, drugi z kolei prowadzi badania nad zanikającym językiem irlandzkim (gaelickim). Ich obecność nie pozostaje bez wpływu na życie mieszkańców wyspy, m.in. młodej wdowy i jej nastoletniego syna.

Urzekająca jest proza Magee, podobnie zresztą jak i wielowarstwowość powieści. "Kolonia" ma w sobie dyskretne, ciche piękno. Zachwycają opisy natury, malarstwa i języka, dialogi pełne szorstkiego humoru, intymne monologi w formie strumienia świadomości i zmieniające się perspektywy. Magee odmalowała w detalach wielobarwny portret małej wyspiarskiej społeczności i zróżnicowane studium charakterów – w powieści splatają się ze sobą artystyczne spostrzeżenia, migawki z dzieciństwa, tęsknota za utraconą miłością oraz nadzieja na lepszą przyszłość. Autorka porusza kwestie dotyczące kolonializmu, tożsamości i dziedzictwa kulturowego, rodziny, patriarchatu, tradycji i nowoczesności, a w wymiarze bardziej osobistym – samotności, macierzyństwa, zaufania, poczucia sprawczości, wykluczenia. Zestawia też pozorny wyspiarski spokój i monotonnię z eskalacją przemocy i nienawiścią ogarniającą m.in. Belfast i Dublin. Co ważne nadaje kontekst irlandzkiej wojnie domowej – zakorzenia ją w tradycji, języku, religii i kolonialnym dziedzictwie. Wydaje się, że to całkiem sporo, jak na nieco ponad 300 stron, ale widać tutaj talent Magee – wszystkie powieściowe nitki łączą się w jedną urzekającą historię.

"Kolonia" to pięknie napisana, poruszająca i przesiąknięta melancholią opowieść o naturze, człowieku, życiu, kulturze i ważnych kwestiach społecznych. To książka, która skłania do refleksji i którą można odkrywać, doświadczać i doceniać – prozatorsko i tematycznie. Książka, nad którą można zatrzymać się dłużej. Z pewnością trafi do mojej tegorocznej topki. Polecam!

* Współpraca barterowa z Wydawnictwem Poznańskie.

Tytuł oryginalny: The Colony

Przekład: Dobromiła Jankowska

Wydawnictwo: Poznańskie

Data wydania: 13 marca 2024

Oprawa: twarda

Liczba stron: 340

Moja ocena: 5,5/6

Czytaj więcej »

#672 "Do zobaczenia za rok – Joanna Szarańska

Daria i Dawid poznali się na tatrzańskim szlaku, gdy mgła otuliła szczyty i doliny. Wystarczyła zaledwie chwila, by ich serca zabiły mocniej. Jednak ona miała narzeczonego, a on inne zobowiązania. Obiecali sobie, że za rok spotkają się w Tatrach ponownie. Chłopak ze szlaku i dziewczyna z mgły.

"Do zobaczenia za rok" to taka Joanna Szarańska, jaką lubię najbardziej. Napisana z czułością i wrażliwością powieść zachwyca życiowym realizmem, tatrzańską scenerią i ciekawą fabularną koncepcją. Daria i Dawid zbliżają się do siebie i oddalają – mają zawsze tylko jeden dzień w roku, na górskim szlaku. Los poddaje ich próbie, szczególnie młodą kobietę rozdartą między poczuciem lojalności a pragnieniem szczęścia. Joanna Szarańska kreśli przejmującą opowieść o skomplikowanych ludzkich ścieżkach – miłości, przyjaźni, rodzinie, zaufaniu i trudnych wyborach. O nadziei, która wymyka się z rąk, goryczy rozczarowań i roztrzaskanych marzeniach, walce o lepsze jutro oraz długiej drodze do szczęścia. Autorka romantyczną historię zamieniła w życiową, słodko-gorzką podróż przez uczucia, upływający czas i burzliwe relacje. Losy bohaterów książki przypominają górskie kręte drogi, pełne wzlotów i upadków – problemy osobiste i rodzinne nieraz podcinają im skrzydła. Poruszyły mnie chwile smutne i bolesne. Pokochałam momenty piękne i wzruszające. Chłonęłam górskie opisy, bo Tatry subtelnie przenikają strony powieści – są obecne w błękitnym sierpniowym niebie, majestatycznym krajobrazie, zapachu kosodrzewiny, szemrzącym strumyku, muśnięciach wiatru na policzkach, w pięknie natury, poczuciu wolności i szczęścia. Czułam, że i Daria, i Dawid są mi bliscy – żyłam ich zmaganiami, rozterkami, delikatną więzią, która zrodziła się między nimi na górskim szlaku.

"Do zobaczenia za rok" to powieść napisana sercem – subtelna, życiowa i pełna emocji. O przypadkowych spotkaniach i ludziach, którzy pojawiają się w naszym życiu – i na zawsze je zmieniają. O tym, że los bywa przewrotny, ale warto mieć nadzieję i walczyć – o siebie, swoje szczęście, miłość i przyszłość. 

Lubię i polecam, trafia do grona moich ulubionych książek autorki.

* Współpraca barterowa z Wydawnictwem Czwarta Strona.

Data wydania: 13 marca 2024

Wydawnictwo: Czwarta Strona

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Liczba stron: 352

Moja ocena: 5,5/6

Czytaj więcej »

#671 "Kawiarnia pod Pełnym Księżycem" – Mai Mochizuki (tekst), Chihiro Sakurada (ilustracje) (przekład Barbara Słomka) /premierowo/

Może ruszyć do przodu można dopiero wtedy, gdy lepiej poznamy samego siebie?

Istnieje kawiarnia inna niż wszystkie. Kawiarnia, która pojawia się i znika. Księżyc w pełni otula ją majestatycznie swoją poświatą. Wygląda zjawiskowo – kawiarnia na kółkach tuż pod rozgwieżdżonym nocnym niebem. Prowadzą ją koty – słuchają ludzkich zwierzeń, służą radą, stawiają horoskopy i serwują pyszności doprawione szczyptą magii. Kawa z lodami planetarnymi, racuszki, biszkopt z owocami, melonowa woda sodowa... W tej niezwykłej kawiarni czas płynie inaczej, wracają wspomnienia, otwierają się serca, płyną łzy, odmieniają się ludzkie losy.

Mai Mochizuki, japońska pisarka zainspirowana ilustracjami Chihiro Sakurady, stworzyła kameralną, subtelną i pokrzepiającą opowieść, w której skomplikowane losy kilku osób splatają się z odrobiną gwiezdnej magii. Mizuki, Akari, Satsuki, Megumi i Mizumoto trafiają do Kawiarni pod Pełnym Księżycem. Czują się zagubieni – podjęli złe decyzje, porzucili marzenia i plany, poznali smak samotności, niepewności i rozczarowania. Wykorzystując magiczny realizm, Mai Mochizuki pisze o ludziach takich jak my, o bliskich nam uczuciach i doświadczeniach, o codzienności, w której łatwo stracić z oczu to, co najważniejsze. Urocza jest koncepcja tej książki – pokochałam pomysł kociej kawiarni na kółkach, atmosferę oniryzmu i tajemnicy, motyw więzi człowieka ze wszechświatem. Mochizuki wiele uwagi poświęca astrologii. Odczytywanie ludzkiego przeznaczenia z gwiazd i horoskopów to nie lada wyzwanie dla sceptycznych i racjonalnych umysłów (w tym również i dla mnie;), ale wspólnie z gadającymi kotami, kawiarnianymi pysznościami i japońską miejską scenerią stanowią zaskakująco oryginalne połączenie.

"Kawiarnia pod Pełnym Księżycem" to niespieszna i urokliwa opowieść o niepozornych spotkaniach, które zmieniają koleje losu, o drugich szansach i nowych początkach, tęsknocie za tym, co minęło i patrzeniu na przyszłość z nadzieją. Książka Mochizuki zachęca, by spojrzeć w głąb siebie i znaleźć odwagę – żyć w zgodzie z samym sobą, podążać za głosem serca i blaskiem gwiazd. To subtelna lekcja samopoznania, odkrywania istoty szczęścia oraz siły, którą mamy w sobie.

Niewymagający, przyjemny comfort book w japońskim wydaniu – do czytania z kubkiem kawy (albo lodów;) w dłoni i z kotem na kolanach :)

* Współpraca barterowa z Wydawnictwem W.A.B. 

Tytuł oryginalny: 満月珈琲店の星詠み

Przekład: Barbara Słomka

Wydawnictwo: W.A.B.

Data wydania: 13 marca 2024

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Liczba stron: 192

Moja ocena: 4/6

Czytaj więcej »

#670 "Dziewczyny z łagrów" – Monika Zgustová (przekład Marta Pawłowska)

"To nie ja, to cierpi ktoś inny. Ja bym nie zniosła" – Anna Achmatowa

GUŁag, nieludzki system represji i eliminacji przeznaczony dla tzw. "wrogów ludu" – przeciwników, ludzi niewygodnych komunistycznej władzy, dysydentów – pochłonął setki istnień. W latach 1929-1953, za panowania Stalina, w łagrach, sowieckich obozach pracy przymusowej, zginęło ponad 30 milionów ludzi. Wyroki więźniów opierały się często na sfabrykowanych zarzutach. Do łagru można było trafić z powodów politycznych i rodzinnych, ze względu na przynależność narodową czy po prostu wskutek fałszywego donosu. Ludzi skazywano i wywożono, niejednokrotnie po wielotygodniowych, brutalnych przesłuchaniach. Ofiarami GUŁagu byli m.in. obywatele ZSRR, Polski i krajów bałtyckich. Miliony więźniów (w tym również kobiety i dzieci) wykonywało katorżniczą pracę w nieludzkich warunkach, m.in. w obozach zlokalizowanych na Syberii i w Kazachstanie. "Dziewczyny z łagrów" to świadectwo kobiet, które przetrwały piekło na ziemi – piekło, które zgotował im komunistyczny reżim. To dziewięć byłych więźniarek politycznych, które przeszły przez łagry i dziewięć indywidualnych, osobistych, niezwykle trudnych historii. Monika Zgustová, czeska pisarka, odwiedziła każdą z rozmówczyń – w Moskwie, Londynie i Paryżu – i wysłuchała wspomnień pełnych bólu, cierpienia, smutku, a także nadziei. Niesłusznie skazane musiały walczyć o przetrwanie. Walentyna spędziła osiem lat na lodowej pustyni Kotłasu, a Jelena dziesięć lat w kopalniach Workuty. Zajara pokonała pieszo 60 kilometrów w śniegu i mrozie, Susanna była wielokrotnie przesłuchiwana i przetrzymywana w więzieniu, Judytę skazano na dwadzieścia lat robót przymusowych. Janina została zesłana wraz z rodziną na Syberię, a po zwolnieniu, w ramach amnestii, znalazła schronienie w Iranie. Natalię, demonstrantkę, zamknięto w szpitalu psychiatrycznym. Irina zapadła na "tajemniczą chorobę", najprawdopodobniej wskutek otrucia. Galia urodziła się w sowieckim łagrze.

Monika Zgustová oddaje głos swoim rozmówczyniom i ten głos mocno wybrzmiewa – czuć wyraźnie złożoność i ciężar ich historii. Wspomnienia kobiet uzupełnione materiałem fotograficznym (zdjęciami, dokumentami i listami) tworzą przejmujący obraz ekstremalnych ludzkich doświadczeń. Nie sposób z obojętnością czytać o ogromie cierpienia – głodzie, zimnie, pracy ponad siły i chorobach. O torturach, upokarzaniu, śmierci i rozłące z bliskimi. Bo łagry, choć oficjalnie uznawane za obozy pracy, w rzeczywistości często przypominały obozy zagłady – odbierały życie, a w wersji bardziej łaskawej "jedynie" zdrowie, godność, młodość i przyszłość. Książka Zgustovej doskonale pokazuje, czym dla każdej z kobiet było doświadczenie łagru. Ta publikacja to świadectwo nie tylko cierpienia i traumy, ale też nadziei, woli przetrwania, wewnętrznej siły oraz hartu i wolności ducha na przekór fizycznemu zniewoleniu. To piękno, którego szukano w najtrudniejszych momentach – w literaturze i poezji, w olśniewającej syberyjskiej tundrze, kochanej i znienawidzonej jednocześnie. Piękno, które pomagało zachować człowieczeństwo i przetrwać.

Nie jest to pierwsza książka o doświadczeniach łagrowych, którą miałam okazję czytać. Poznałam już wiele wspomnień Polaków, którzy w czasie drugiej wojny światowej zostali deportowani w głąb ZSRR. Tym razem jednak Zgustová przedstawia nam nieco inną perspektywę, bo osiem z dziewięciu bohaterek książki to Rosjanki, a zatem kobiety, które stały się ofiarami zbrodniczego systemu własnego państwa. Ich relacje dają wgląd w realia stalinowskiego reżimu – inwigilację, represje, wszechobecny strach, systemową przemoc, narzucanie posłuszeństwa i łamanie charakterów. To duża wartość dodana tej publikacji (również w kontekście obecnej sytuacji).

Bohaterki książki Zgustovej przeszły wiele. Poznały najokrutniejsze oblicze ludzkiej egzystencji, trwając na pograniczu bytu i niebytu. Doświadczyły też dobra, współczucia, życzliwości i nawiązały przyjaźnie, które mogą mieć miejsce tylko w ekstremalnych okolicznościach. Dla wielu z nich łagry były najtrudniejszą życiową lekcją. Czymś, co na zawsze je odmieniło i wpłynęło na dalsze losy.

"Dziewczyny z łagrów" to ważna, wartościowa, poruszająca literatura faktu. Niezwykle cenię takie książki – prawdziwe relacje uczestników i naocznych świadków. To wspomnienia, które warto i należy ocalić przed zapomnieniem. Polecam! (również pozostałe publikacje z serii "Prawdziwe historie".

* Współpraca barterowa z Wydawnictwem Znak Horyzont.

Tytuł oryginalny: Vestides per a un ball a la neu

Przekład: Marta Pawłowska

Wydawnictwo: Znak Horyzont 

Data wydania: 28 lutego 2024

Oprawa: twarda

Liczba stron: 352

Moja ocena: 5,5/6

Czytaj więcej »

#669 "Swobodne wpadanie" – Katarzyna Pochmara-Balcer

Czy można naprawić to, co psuło się latami? Czy można odwiesić na wieszak dawne urazy, tłumiony gniew, niezagojone rany? Czy można znaleźć wspólny język, przebaczyć, pojednać się?

Lubił swobodnie wpadać, składać niezapowiedziane wizyty. Być ojcem z doskoku, tylko od czasu do czasu. I w pewien wrześniowy dzień znowu się pojawia, w mieszkaniu dorosłej córki – i wprowadza w jej uporządkowane rodzinne życie chaos. Pije litrami herbatę z cukrem, choć wcale mu nie smakuje. Snuje się po mieszkaniu w piżamie, bez skrępowania i pośpiechu. Gotuje rosół i bigos, wertuje książki, wyjada krakersy. Śmieje się jowialnie, peroruje albo pogrąża w uporczywym milczeniu. Wspomina przeszłość, ale tylko taką ocenzurowaną, wygładzoną, z pominięciem tego, co brzydkie, wstydliwe i niewygodne. I jest w nim jakaś podejrzana nerwowość, niepokój, który stara się ukryć. Wkrótce jednak, w klaustrofobicznej ciasnocie czterech ścian, wyjawia mroczną tajemnicę.

Katarzyna Pochmara-Balcer opowiada o skomplikowanej relacji ojca i jego dorosłej córki. Ich odrębne światy zderzają się ze sobą w czterech ścianach mieszkania, a kilkumiesięczna przymusowa koegzystencja staje się czasem próby, a może też i szansą na przedefiniowanie, nowy początek. Trudno im jednak przebić się przez warstwy patyny, którą przez lata pokrywała się ich relacja. "Swobodne wpadanie" to krótka, ale intensywna powieść utkana ze zwykłej codzienności, urywków wspomnień, dialogów i osobistych refleksji. To tłumione urazy, miłość, troska, gniew, poczucie winy. To zmienna dynamika relacji, napięcie, niezręczność i ambiwalencja uczuć. To pytania, które trudno zadać w obawie przed odpowiedzią i wiele niewygodnych tematów. Katarzyna Pochmara-Balcer unika stereotypowych, jednoznacznych dróg. Poprzez kameralną, rodziną opowieść podejmuje kwestie dotyczące wzorców wychowania, deficytów rodzicielskiej miłości i uwagi, emocjonalnego bagażu "dziecka z rozbitej rodziny", skomplikowanej ludzkiej natury i zawiłości rodzinnych relacji. Co ważne wszystko to zostaje opakowane w atrakcyjną dla czytelnika formę – oryginalny kryminalno-sanatoryjny fabularny koncept doprawiony humorem, dystansem i ciepłą ironią. Podoba mi się w tej powieści fragmentaryczność, powracające retrospekcje i naturalność, z jaką dopełniają teraźniejszość. Autorka powoli odsłania kolejne elementy układanki i zagłębiając w szczegóły, tworzy większy obrazek. Ciekawe jest również to, czego Katarzyna Pochmara-Balcer nie mówi wprost, co czai się gdzieś w półcieniu, na obrzeżach pola widzenia – w niedopowiedzeniach, lukach, pominiętych kadrach. I lubię prozatorski minimalizm, słowa, które trafiają w odpowiednie tony, bystre metafory. Lubię prozę, którą można się delektować, cieszyć, chłonąć. I proza Katarzyny Pochmara-Balcer właśnie taka jest. "Swobodne wpadanie" to intrygująca opowieść o więzi ojca i córki – relacji, którą trudno ująć w tradycyjne ramy. Świetnie napisana rzecz, polecam.

* Współpraca barterowa z Wydawnictwem Cyranka.

Data wydania: 29 lutego 2024

Wydawnictwo: Cyranka

Oprawa: miękka ze skrzydełkami

Liczba stron: 160

Moja ocena: 5/6

Czytaj więcej »