#632 "Raj" – Abdulrazak Gurnah (przekład Krzysztof Majer)

"Mogą cię zamknąć pod kluczem, zakuć w kajdany, sponiewierać wszystkie twoje drobne pragnienia, ale wolności ci nie odbiorą"

Yusuf ma dwanaście lat, gdy opuszcza rodzinny dom wraz z bogatym "wujem", wędrownym kupcem. Chłopiec czuje, że jego dzieciństwo właśnie się skończyło, ale nie ma pojęcia, że został sprzedany za długi swojego ojca. Podróż w nieznane, nowe życie i doświadczenia są dla Yusufa niczym raj – jednocześnie piękne i ekscytujące. Z czasem jednak iluzja zaczyna się rozpadać – wkraczanie w dorosłość przynosi ze sobą gorycz prawdy, ból zrozumienia i smutek rozczarowania. Bo czy można mówić o jakimkolwiek raju, gdy człowiek nie jest w stanie przejąć kontroli nad własnym losem?

"Raj" Abdulrazaka Gurnaha, urodzonego na Zanzibarze laureata literackiej Nagrody Nobla, to historia typu coming of age w afrykańskim wydaniu – opowieść o dorastaniu na tle zmieniającej się Afryki Wschodniej czasów kolonialnych. Yusuf odbywa podróż fizycznie, przemierzając kraj, ale też mentalnie, w głąb samego siebie – uczy się życia, doświadcza wykorzenienia i samotności, poznaje smak ekscytacji i lęku, traci naiwność i beztroskę. Gurnah łączy intymną opowieść o dorastaniu z afrykańską historią, ludowymi mitami, tradycją biblijną i koraniczną. Afryka Wschodnia w "Raju" pełna jest napięć na tle religijnym, klasowym i etnicznym, uwikłana w niewolnictwo i przemoc. To szczery i realistyczny obraz ówczesnej afrykańskiej rzeczywistości i mentalności w całej swojej różnorodności (od wsi, przez miasta i ośrodki handlu, aż po dzikie i niebezpieczne zakątki interioru). Gurnah potrafi wspaniale ożywić scenerię, zestawić dramat, okrucieństwo i smutek z humorem, nadzieją i pięknem. I nawet jeśli bezpośrednio nie zagłębia się w psychologię postaci, jest w stanie subtelnie nadać znaczenie poprzez dialogi, gesty, opisy przyrody czy odniesienia do kultury afrykańskiej i arabskiej. Czytelnik ma wrażenie, że "Raj" rozkwita z każdą kolejną stroną – niepostrzeżenie angażuje coraz mocniej. I ostatecznie nie tylko Yusuf odbywa podróż. My również.

Abdulrazak Gurnah po raz kolejny zachwycił mnie rzeczową, błyskotliwą i uważną prozą oraz przenikliwym spojrzeniem na ludzkie losy i afrykańskie realia (doceniam, szczególnie za społeczny i historyczny kontekst). "Raj" to inna, pozaeuropejska perspektywa – szansa na poszerzenie horyzontów. Powieść, która skłania do refleksji na temat ludzkiej natury i znaczenia wolności. Wartościowa literatura z wyższej półki, ale wciąż przystępna, polecam.

* Za egzemplarz do recenzji dziękuję Wydawnictwu Poznańskie.

Tytuł oryginalny: Paradise

Przekład: Krzysztof Majer

Wydawnictwo: Poznańskie

Data wydania: 25 października 2023

Oprawa: twarda

Liczba stron: 304

Moja ocena: 5/6