#641 "Umiłowana" – Toni Morrison (przekład Kaja Gucio)

Czy śmierć jest najgorszą rzeczą, jaka może się przytrafić? Bynajmniej.

Sethe, bohaterka książki Toni Morrison, żyła w świecie, w którym kolor skóry decydował o wolności lub jej braku. W którym człowieka porównywano do zwierzęcia i wyceniano jego wartość w dolarach. W którym kobiety gwałcono, mężczyzn bito, a dzieci stanowiły towar – gwarancję siły roboczej. Sethe udało się uciec, ale widmo niewolnictwa podążyło za nią gotowe zaatakować w najmniej spodziewanym momencie. Wolność i nowe życie nie były w stanie zagoić głębokich emocjonalnych ran – wspomnienia z przeszłości wciąż dręczą Sethe, podobnie zresztą jak i duch utraconego dziecka, córki, na grobie której wyryto tylko jedno słowo: Umiłowana.

"Umiłowana. Odnalazłam cię; wróciłaś do mnie"

Toni Morrison wierzyła w moc słów – i rzeczywiście, jej odważna, błyskotliwa i liryczna proza potrafi niemal urzeczywistnić przeszłość, dramatyczne doświadczenia i skomplikowane emocje. Morrison uchyla drzwi do jednego z najmroczniejszych okresów historii – zabiera nas do dziewiętnastowiecznej Ameryki, na przedmieścia Ohio. "Umiłowana" to opowieść o niewolnictwie – przemocy na tle rasowym, wyzysku, okrucieństwie, upokorzeniu, walce o przetrwanie i drodze do wyzwolenia – a także jego trwałych konsekwencjach: fizycznym i psychicznym bólu oraz pokoleniowej traumie. Morrison umiejętnie bada kwestie pamięci, macierzyństwa, poczucia winy i przebaczenia. Opowiada o ludziach zagubionych w niewoli, żyjących w cieniu przeszłości. O ludziach, którzy po wyzwoleniu próbują wieść normalne życie, ale traumatyczne wspomnienia wciąż do nich wracają. Którzy boją się kochać, bo w bezwzględnym i brutalnym świecie miłość oznacza stratę i jeszcze większe cierpienie. "Umiłowana" mieści w sobie wiele różnych historii. Dzięki sugestywnej prozie łatwo poczuć ciężar doświadczeń i ludzkiej tragedii. Okrucieństwo i dramat niewolnictwa łamią serce, ale Morrison nie pozostawia nas w kompletnym mroku – przebłyski życzliwości, dobra i miłości przywracają nadzieję i otuchę. Zachwyca mnie, jak starannie i błyskotliwie Morrison skonstruowała tę powieść i z jaką literacką świadomością poprowadziła narrację. "Umiłowana" to historia wielowarstwowa – zmieniają się punkty widzenia, wspomnienia powracają w retrospekcjach nadając całości coraz większą głębię. W złożoności postaci i wymownych obrazach tkwi siła "Umiłowanej". Ciekawym rozwiązaniem jest również wykorzystanie realizmu magicznego, który przybiera postać bezimiennej córki, ducha nawiedzającego dom. Wszystkie te elementy w połączeniu z piękną prozą Morrison wznoszą "Umiłowaną" na najwyższy literacki poziom.

"Jest taka samotność, którą można ukołysać. Skrzyżuj ramiona, kolana podciągnij do brody; trzymaj się, trzymaj mocno, ten ruch, w przeciwieństwie do ruchu statku, koi cię i osłania. To wewnętrzna samotność – przylegająca ciasno niczym skóra. Jest też samotność, która błąka się po świecie. Nie powstrzyma jej żadne kołysanie. Jest żywa, zdana na siebie. Sucha i rozprzestrzeniająca się samotność, która sprawia, że odgłos twoich własnych kroków zdaje się dobiegać z daleka" 

"Umiłowana" to do bólu prawdziwa, odważna i wspaniale napisana książka o mrokach historii i ludzkiego serca oraz o ciężarze przeszłości. O odporności ducha, znaczeniu miłości, zawieszeniu między wolnością i zniewoleniem oraz o pamięci, która jest źródłem bólu, ale też drogą do uzdrowienia. Powieść Toni Morrison daje szansę na refleksję i głębsze zrozumienie wobec ludzkich wyborów. Przypomina, jak wiele odcieni szarości ma w sobie człowiek, podobnie jak i życie. Współczesny literacki klasyk.

* Współpraca barterowa z Wydawnictwem Poznańskie.

Tytuł oryginalny: Beloved

Przekład: Kaja Gucio

Wydawnictwo: Poznańskie

Data wydania: 8 listopada 2023

Oprawa: twarda

Liczba stron: 392

Moja ocena: 5/6