#616 "Mam do pana kilka pytań" – Rebecca Makkai (przekład Rafał Lisowski) /przedpremierowo/

"Mam do pana kilka pytań. (...) Czy dobrze pan sypia? Czy miewa pan sny? Czy jest w tych snach przebaczenie?"

Te i wiele innych pytań zadaje sobie Bodie Kane, znana podcasterka, bohaterka nowej książki Rebekki Makkai. Gdy kobieta przyjeżdża do elitarnego liceum Granby'ego, by poprowadzić zajęcia z uczniami, mroczna tajemnica z przeszłości uderza w nią ze zdwojoną siłą. Bodie wraca wspomnieniami do wydarzeń, które wciąż budzą wątpliwości i rzucają cień na jej teraźniejszość. To właśnie w szkolnym basenie przed dwudziestoma laty znaleziono ciało Thalii, jej koleżanki i współlokatorki. Za zabójstwo skazano czarnoskórego młodego mężczyznę, szkolnego fizjoterapeutę, jednak jego wina wcale nie wydaje się tak bardzo oczywista. Bodie z podopiecznymi zaczyna prowadzić amatorskie śledztwo. Co naprawdę wydarzyło się w szkole Granby'ego? I czy rzeczywiście jesteśmy w stanie poznać prawdę o rzeczach, których nie byliśmy świadkami?

Literatura piękna czy kryminalna zagadka? I jedno, i drugie, bo Rebecca Makkai wspaniale zaciera granice – historię morderstwa nastolatki łączy z przenikliwą opowieścią o pamięci, sprawiedliwości, prawdzie i rozliczeniu z przeszłością. Motyw szkoły z internatem – areny dla dojrzewania, przyjaźni, rywalizacji, toksycznych relacji i pierwszych miłości – w książce Makkai zyskuje psychologiczną i prozatorską głębię. Dla głównej bohaterki powrót do liceum Granby'ego to nieustanna konfrontacja z przeszłością – podróż przez labirynt wspomnień, setki pytań i wątpliwości oraz cienie nastoletnich lat. To rodzinna trauma, poczucie bycia outsiderem, upokorzenia ze strony rówieśników i skomplikowana więź z nauczycielem muzyki. Makkai ożywia zawiłe realia kampusowego życia oraz uczniowskich i nauczycielskich relacji – i doprawia ten barwny kolaż sporą dawką tajemnicy, prawniczego i detektywistycznego napięcia oraz niepokojącego dreszczu. Kryminalna sprawa sprzed lat ciasno splata się z nastoletnim mrokiem i dramatem dorosłości – i nigdy nie oddala się od ważnych i aktualnych kwestii. A tych w książce Makkai nie brakuje: od straty, odpowiedzialności i ulotności pamięci, przez seksizm, rasizm, nierówności klasowe oraz ruch #metoo, aż po uprzedmiotowienie ofiar, internetowy hejt, fetyszyzację zbrodni, systemową przemoc i błędy wymiaru sprawiedliwości. Zamordowana Thalia staje się jedną z "tych dziewczyn" – istnieje w zbiorowej świadomości jako kryminalna sensacja. Makkai pośrednio oddaje jej głos poprzez Bodie, prowokując do wielu pytań natury społecznej i moralnej. Książka utrzymana jest w klimacie slow burn – powoli nabiera tempa, głębi, rozwija się w retrospekcjach, postaciach i poruszanych tematach. I zyskuje też emocjonalny ciężar, bo Makkai potrafi wspaniale oddać niuanse, skłonić do refleksji nad tym, co trudne, nieoczywiste i niewygodne. W "Mam do pana kilka pytań" dochodzi do zderzenia przeszłości i teraźniejszości – ludzie, którzy znali się w latach nastoletnich spotykają się ponownie już jako dorośli. I muszą zmierzyć się z czymś, co zostawili za sobą dawno temu. Makkai stworzyła postaci nieoczywiste, złożone i wadliwe, dzięki czemu warstwa społeczna i kryminalna stają się jeszcze bardziej fascynujące.

"To, że nie umiemy sobie wyobrazić, że ktoś mógł coś zrobić, wcale nie oznacza, że nie jest do tego zdolny"

Błyskotliwa, realistyczna i psychologiczna proza z kryminalną nutą. Historia, która uświadamia, jak mocno jesteśmy uwięzieni we własnych perspektywach, stereotypowym myśleniu i wspomnieniach, często błędnych. Jak nierozwiązane sprawy z przeszłości wciąż w nas żyją. I że prawda to czasami zbyt mało, by sprawiedliwości stało się zadość. Doceniam sposób, jaki autorka wykorzystała, żeby opowiedzieć o ważnych kwestiach – mocnym, ale jednocześnie subtelnym głosem. Pochłonęłam ekspresowo – i polecam! Rebecca Makkai w innej, ale nadal doskonałej odsłonie.

* Współpraca barterowa z Wydawnictwem Poznańskie.

Tytuł oryginalny: I Have Some Questions for You

Przekład: Rafał Lisowski

Wydawnictwo: Poznańskie

Data wydania: 6 września 2023

Oprawa: twarda

Liczba stron: 550

Moja ocena: 5/6