#551 "Oliva Denaro" – Viola Ardone (przekład Mateusz Kłodecki)

"Spuszczaj wzrok, nie chodź samotnie po ulicy, nie noś spódnic przed kolano, nie rozmawiaj twarzą w twarz z mężczyznami, zostań w domu, bądź cierpliwa, skromna, grzeczna i cnotliwa. Nie pozwól się pohańbić. Próżność chodzi pod rękę z lucyperem. Zachowuj czystość. I najważniejsze – kobieta to misa, jak ją kto stłucze, ma ją wziąć"

Słowa, które Oliva Denaro słyszy przez całe swoje piętnastoletnie życie brzmią niczym mantra – zakorzeniają się w myślach, zatruwają je i z czasem przejmują kontrolę. A wtedy trudno powiedzieć "nie" i wyrwać się z toksycznego świata zakazów i nakazów. Bohaterka książki Violi Ardone dorasta jako dziewczyna swoich czasów – w latach 60. ubiegłego wieku, w małym sycylijskim miasteczku, patriarchalnej i konserwatywnej społeczności oraz rodzinie wiernej tradycji. To świat, w którym przestrzega się archaicznych zasad, w którym rządzą mężczyźni i plotki i w którym kobieta jest obiektem nieustannego osądu i krytyki. Nic dziwnego więc, że Oliva pragnie jak najdłużej pozostać dzieckiem – ale to, co nieuniknione i tak nadchodzi. I nawet słowa, które tak lubi i w których moc wierzy, nie są w stanie jej ochronić – zapobiec nieodwracalnemu.

Książka Violi Ardone, włoskiej pisarki, to intensywna i poruszająca opowieść o dojrzewaniu, rodzinnym dramacie, traumie oraz walce – o wolność, niezależność, sprawiedliwość i prawo wyboru. Oliva Denaro, piętnastoletnia Włoszka i główna bohaterka, staje się ofiarą gwałtu. Zgodnie z obowiązującym wówczas prawem, powinna zgodzić się na tzw. "małżeństwo naprawcze" czyli poślubić mężczyznę, który dopuścił się gwałtu – swojego oprawcę – by w ten sposób "zmyć hańbę" z siebie i swojej rodziny. "Małżeństwo naprawcze" było milczącym przyzwoleniem na przemoc. Mężczyzna unikał kary, a całą odpowiedzialnością obarczano "pohańbioną" młodą kobietę – to ona, a nie sprawca, spotykała się z niesprawiedliwością i społecznym ostracyzmem. Zresztą gwałt traktowano jedynie jako obrazę moralną, a nie czyn przestępczy – liczył się honor i wielowiekowa tradycja (dopiero w 1981 roku we Włoszech zniesiono prawo "małżeństwa naprawczego", a w 1996 roku uznano gwałt za przestępstwo – nie moralne, lecz przeciwko jednostce). Viola Ardone oddaje głos młodym dziewczynom i kobietom – ofiarom tradycji i patriarchalnego systemu – które znalazły w sobie siłę, by powiedzieć "nie" – sprzeciwić się przemocy, milczeniu, dyskryminacji i niesprawiedliwości. Poprzez postać Olivy Denaro ukazuje ich dramat, traumę i wielką odwagę. Książka Ardone łączy w sobie intymną, osobistą historię o dojrzewaniu z uniwersalnym przekazem i szerszym kontekstem – drogą do równouprawnienia i obrazem społecznych zmian.

"Pojedyncze, samotne "nie" może zmienić jedno życie, ale wiele "nie" naraz może zmienić świat"

Już sama historia Olivy Denaro porusza do głębi, ale to proza autorki, wrażliwa, czuła i przenikliwa, nadaje książce emocjonalnej ekspresji i intensywności. "Nie" młodej dziewczyny, choć z początku niepewne i zalęknione, mocno wybrzmiewa w sercu czytelnika. Autorka pisze emocjami – precyzyjnie dobiera słowa i momenty ciszy. Z łatwością można poczuć udrękę i cierpienie Olivy, ale też nadzieję i wewnętrzną siłę. Wraz z rozwojem historii zmienia się też dynamika postaci. Książka Ardone ukazuje długą drogę bohaterki – próbę poradzenia sobie z bolesną traumą, znalezienia swojego miejsca, ułożenia życia na nowo. To obraz walki o wolność, niezależność i prawo wyboru – by móc podejmować samodzielne decyzje w zgodzie z samą sobą na przekór presji społeczeństwa, rodziny, tradycji i religii. Viola Ardone doskonale oddała w książce niuanse i stworzyła opowieść w przeróżnych życiowych odcieniach. Zachwyca mnie wieloaspektowość i kompleksowość historii – kwestie dorastania, traumy, rodzinnych relacji, tradycji i ról społecznych.

"Oliva Denaro" to książka, która z łatwością przemawia do wyobraźni, serca i umysłu – staje się ważna i bliska. To opowieść o bolesnym wkraczaniu w dorosłość w świecie, w którym bycie kobietą oznaczało niemal wyrok. O brutalnie zniszczonej niewinności, walce o wolność, godność i prawo wyboru oraz cenie, jaką trzeba zapłacić za odwagę i sprzeciw. O traumie, odkupieniu, wsparciu i odrzuceniu oraz długiej drodze do szczęścia.

Pięknie napisana i nieodkładalna książka. Mocno mnie poruszyła – wywołała gamę przeróżnych emocji i refleksji i nieraz wzruszyła do łez. Przyniosła ze sobą współczucie, gniew, czułość, smutek, ukojenie, zadumę i nadzieję. Dla mnie – absolutnie wspaniała! Czytajcie, warto. Zostawia w sercu ślad.

* Współpraca barterowa z Wydawnictwem Sonia Draga.

Tytuł oryginalny: Oliva Denaro

Przekład: Mateusz Kłodecki

Wydawnictwo: Sonia Draga

Data wydania: 8 lutego 2023

Oprawa: twarda

Liczba stron: 344

Moja ocena: 6/6